Onder de managers rijst de afgelopen jaren steeds vaker de vraag hoe het komt dat plannen en projectaanvragen, ondanks hun professionele uiterlijk in de praktijk zo vaak mislukken. De kern van het probleem ligt bij de zwakke instituties, samen met de organisaties en overheidsinstellingen die niet beschikken over voldoende middelen, transparantie en deskundigheid om voorstellen grondig te toetsen. Aanvragers van projecten dienen rapporten en presentaties in die indrukwekkend ogen door het gebruik van AI-tools als ChatGPT, maar waar de inhoud, de onderbouwing, de diepgang en de praktische uitvoerbaarheid te wensen overlaat. Toezichthouders en beoordelaars hebben vaak niet de vakinhoudelijke expertise om te beoordelen of een plan realistisch is. Ze raken verblind door de geweldige presentatie en zien onvoldoende dat de begroting te optimistisch is of dat belangrijke logistieke uitdagingen binnen de communicatie niet zijn meegenomen.
Dit gebrek aan kritische toetsing leidt regelmatig tot half werk of volledig mislukte projecten. Een wegenbouwproject en een communicatietraject (ik zal u de details besparen) zijn hiervan een voorbeeld. Op papier zag de planning er goed uit, een goede tijdslijn, een schijnbaar realistische begroting en een goed uitgedachte logistiek. In de uitvoering bleek echter dat de aannemer en consultant het zwaar onderschat hadden en dat het logistiek en vakkennis volledig ontbrak. Het resultaat was dat de project financierder en klant achterbleef met een onafgemaakt project. Dit komt omdat zowel bij de aannemer als het communicatie traject er geen deskundige waren om de projecten te beoordelen, de zwakke instituten en geen inhoudelijke vakkennis droegen bij dat de ingediende projecten niet beoordeeld konden worden, hierdoor konden geen gekwalificeerde “professionals” aan de slag, met alle gevolgen van dien.
In Nederland toont een ander scenario juist de meerwaarde van sterke instituties. Daar bestaan binnen ministeries en provincies gespecialiseerde units die elk projectvoorstel tot in detail doorlichten. Naast technische haalbaarheid en financiële realiteit wordt ook gekeken naar milieu-impact en sociale gevolgen. Deze strenge screening wordt ondersteund door een netwerk van universiteiten en bedrijven. Voor communicatietrajecten weet ik uit ervaring dat er onafhankelijke adviesbureaus zijn, waardoor plannen niet alleen op papier, maar ook via externe adviezen worden gevalideerd. Dankzij deze aanpak verlopen exploitatie binnen budget en volgens schema met minimale verstoring.
Deze voorbeelden laten zien hoe gevaarlijk het is om blind te vertrouwen op AI-gegenereerde teksten zonder voldoende menselijke diepgang. AI biedt valse zekerheid, want een professioneel ogend rapport wekt snel de indruk dat alle risico’s zijn doorgrond, terwijl belangrijke details over het hoofd worden gezien. Bovendien leidt het overmatig gebruik van AI ertoe dat medewerkers niet zelf meer de analyses of berekeningen maken die nodig zijn voor het slagen van een project. En bij complexe vraagstukken zijn er componenten die je alleen met ervaring kan overbruggen. Om de vicieuze cirkel waarin skillset en vakkennis stagneren te doorbreken, zullen we elke vorm van primitief denken moeten verbannen, door een infrastructuur te creëren waar ontwikkelen van de mens mogelijk is.
Voor Suriname is het daarom van cruciaal belang om niet alleen te investeren in AI-tools, maar vooral in de ontwikkeling van lokale kennis en vaardigheden. Trainingen in data-analyse, projectmanagement en technische disciplines moeten de basis vormen. Daarnaast kunnen samenwerkingsverbanden met Nederlandse of internationale kennisinstituten helpen bij kennisuitwisseling, zodat lokale professionals worden gecoacht en opgebouwde capaciteit duurzaam wordt versterkt. Door praktijkgerichte pilotprojecten op te zetten, waarin plannen op kleine schaal worden getest en bijgesteld, kan men leren van de praktijk en voorkomen dat mislukte experimenten op grote schaal worden uitgerold.
AI is een krachtig hulpmiddel, maar zonder een stevig fundament van menselijke deskundigheid en instituten leidt het gebruik ervan niet tot duurzame vooruitgang. Alleen door de eigen vakinhoudelijke vaardigheden te versterken en kritische toetsingsmechanismen in te richten, kan Suriname de kansen die de olie en gassector biedt, daadwerkelijk verzilveren. Het is de combinatie van technologische ondersteuning en diepgaande menselijke expertise die projecten zowel op papier als in de praktijk succesvol zal maken, en de sterkte instituten dragen bij aan het accountability factor dat nodig is.
