Wat ooit verkoeling bracht op Bonaire voelt steeds vaker als een oven die dag en nacht blijft aanstaan, zeggen eilandbewoners die de Nederlandse staat nu voor de rechter hebben gedaagd met de boodschap dat klimaatverandering het leven ondraaglijk heet en steeds droger maakt en dat sneller terugdringen van broeikasgassen geen politieke keuze maar een plicht is. In de zittingszaal klonk het verhaal van Onnie Emerenciana, een boer op leeftijd die beschreef hoe hittegolven vooral ouderen en mensen met een smalle beurs treffen, hoe langdurige droogte oogsten uitholt en hoe het zeewater oprukt naar de stranden waar de kleine historische slavenhuisjes staan die het geheugen van het eiland dragen en die bij verdere zeespiegelstijging letterlijk kunnen verdwijnen.
De inzet is breder dan één akker en één kuststrook, want Bonaire is een openbare lichaam van Nederland en daarmee hoort ook de zorgplicht van de staat bij het eilandleven, zo voeren de eisers aan. Terwijl zij de rechter vragen tempo te maken met het terugbrengen van emissies en tegelijk de weerbaarheid van het eiland te vergroten met tastbare maatregelen zoals drinkwaterzekerheid, vergroening van wijken, mangroveherstel, bescherming van koraal en slimme kustverdediging die zand en natuur laat meewerken in plaats van overal beton te storten. Juridisch is het pad niet onbegaanbaar, eerdere uitspraken in Nederland maakten duidelijk dat de overheid mensenrechtelijke en zorgvuldigheidsnormen moet respecteren wanneer het klimaatrisico’s kent en dat een staat in redelijkheid moet laten zien dat beleid aansluit bij wat de wetenschap noodzakelijk acht voor veiligheid en gezondheid.
Op Bonaire wordt die abstractie dagelijks concreet, want een tropennacht die niet meer afkoelt jaagt het stroomverbruik op en legt de druk op huishoudens die de airco simpelweg niet kunnen bekostigen, scholen sluiten soms eerder omdat lokalen in de middag onwerkbaar warm worden. En boeren zien regenpatronen verschuiven waardoor traditionele teeltkalenders niet meer kloppen, en vissers melden veranderingen in vangst doordat het water opwarmt en ecosystemen verschuiven. Daar komt bij dat koraalriffen de natuurlijke golfbrekers zijn die de kust beschermen, maar juist die riffen struikelen onder hitte en verzuring waardoor de kust kwetsbaarder wordt en cultureel erfgoed aan zee extra risico loopt.
De bewoners vragen niet alleen om sneller snijden in de nationale uitstoot maar ook om gelijkwaardige bescherming binnen het Koninkrijk, wat in de praktijk neerkomt op plannen die op het eiland werken en niet alleen op papier passen. Denk aan koele schoolgebouwen, schaduwrijke bushaltes, hittewaarschuwingssystemen, waterbesparing die ook voor kleine bedrijven haalbaar is en landbouwhulp die boeren helpt omschakelen naar rassen en technieken die beter tegen schommelende neerslag kunnen. Wie tussen de regels door leest, hoort een les die ook buiten de rechtszaal toepasbaar is, een klimaatstrategie wint pas echt wanneer reductie en adaptatie elkaar vinden in projecten die het dagelijks leven beter maken en tegelijk erfgoed en natuur overeind houden.
Of de rechter het tempo van Den Haag daadwerkelijk gaat opvoeren moet nog blijken, maar de zaak legt nu al vast dat het Caribisch deel van Nederland niet aan de rand staat van het debat maar precies op de plek waar klimaat en bestaanszekerheid elkaar raken. En dat geeft de discussie gewicht, want wat werkt op Bonaire kan een blauwdruk worden voor andere eilanden die met dezelfde hitte, droogte en zeespiegelstijging worstelen.
