De landen die hun olie als snelle kasstroom behandelen en pas achteraf de spelregels verzinnen, staan tegenover Noorwegen dat al vijftig jaar dezelfde lijn volgt waarin de staat reguleert, mede-investeert en spaart, waardoor ondernemingen precies weten waar zij aan toe zijn en kapitaal durft te blijven investeren ook wanneer de markt schommelt. In de jaren zeventig legde het parlement de olieprincipes vast die nationale regie, waardecreatie in eigen land en een sterke leveringsketen centraal zetten, een set richtlijnen die uitgroeide tot het kompas onder de Noorse oliepolitiek en die nog steeds de keuzes op de Noordzee sturen.
De pijlers van dat model zijn eenvoudig te benoemen en lastig na te doen, de staat doet drie dingen tegelijk en houdt de rollen transparant, als toezichthouder deelt zij vergunningen op basis van een jaarlijks ritme in de meest rijpe gebieden, als belastinginner hanteert zij een voorspelbaar regime met volledige aftrek van investeringen in de speciale heffing zodat het totaal rond achtenzeventig procent blijft, en als mede-eigenaar beheert zij een directe productiebelang via Petoro terwijl Equinor met een meerderheidsbelang van de staat als commerciële operator werkt onder dezelfde regels als anderen. Ondernemers krijgen daardoor zicht op jarenlange vergunningtermijnen, stabiele fiscale afhandeling en een partner aan tafel die zowel publieke als zakelijke prikkels begrijpt.
De uitvoering leunt op instellingen die meebewegen met de markten zonder aan geloofwaardigheid in te boeten, de vroegere petroleumdirectie kreeg recent een bredere opdracht en heet nu de Noorse Offshore Directie. Met taken voor koolstofopslag en offshore wind, zodat dezelfde technische competentie en datakwaliteit het volledige energiesysteem dragen en bedrijven een aanspreekpunt houden voor vergunningen en toezicht. Voor ondernemers telt vooral de voorspelbaarheid die uit deze institutionele continuïteit voortkomt, omdat projectfinanciering en toeleveringscontracten minder beleidsrisico inprijzen.
De inkomstenstroom wordt intussen buiten de binnenlandse economie geparkeerd in het staatsfonds zodat koerssprongen in olie de rente en de wisselkoers niet ontwrichten, alle petroleuminkomsten vloeien naar de Government Pension Fund Global en de begroting mag op lange termijn slechts het verwachte rendement aanspreken, wat begrotingsdiscipline afdwingt en het bedrijfsleven beschermt tegen procyclische bestedingsgolven. Het fonds werd begin jaren negentig opgericht met precies dit doel en is inmiddels uitgegroeid tot een wereldwijde belegger die buiten Noorwegen investeert, met een helder mandaat en publieke rapportage over risico, ethiek en rendement.
De realiteit voor ondernemers is daarmee minder spectaculair en juist daardoor aantrekkelijk, jaarlijkse aanbestedingsrondes zorgen voor continue aanvoer van werk, het fiscale ontwerp geeft directe investeringsaftrek in de speciale heffing zodat kasstromen voorspelbaar blijven. En de staat zit via Petoro in de vergunning als mede-licentiehouder waardoor informatie vaak sneller en beter gedeeld wordt langs de keten. Wie wil opschalen weet dat dezelfde regels gelden in hoogconjunctuur en bij dalende prijzen, wat in onderhandelingen met banken en leveranciers concreet meetelt.
Voor Suriname ligt de sleutel in de volgorde waarin Noorwegen de spelregels waarborgt, eerst het institutionele raamwerk met een onafhankelijke energieautoriteit en een jaarlijks vergunningsritme, daarna een fiscaal ontwerp dat investeringen onmiddellijk verrekent en tegelijk het totaal stabiel houdt, en ten slotte een transparant vehikel voor directe staatsdeelname en een fonds met een spaarregel dat binnenlandse schommelingen dempt, want ondernemers floreren wanneer lange projecten kunnen leunen op stabiele regels, snelle data en voorspelbare kasstromen die niet meedeinen op elke piek en dal in de olieprijs.
De politieke druk op oliebedrijven is in Noorwegen niet verdwenen, en zal hopelijk in Suriname beter gereguleerd worden. De samenleving in Noorwegen stelt hogere eisen aan klimaat en transparantie, toch toont de recente discussie over strategie bij Equinor dat het eigenaarschap door de staat via heldere governance loopt en dat commerciële afwegingen onder publieke aandacht blijven zonder dat het investeringsklimaat op losse schroeven komt. Voor Suriname is die Noorse combinatie van marktlogica en maatschappelijke kaders het schild waarachter bedrijven kunnen blijven innoveren, zonder telkens de spelregels opnieuw te hoeven uitonderhandelen.
Timothy Zuiverloon agapeunit.tech
