Fraudevrij uitvoeren begint niet met opsporen achteraf maar met strategisch ontwerpen vooraf. Dat is de kern van een nieuwe aanpak die de overheid in staat stelt projecten te leveren zonder dat het kwaad meereist. Niet de controleur met de loep bepaalt het verschil, wel systemen die vanaf dag een de verleiding wegnemen en de prikkels kantelen richting openheid, eerlijke competitie en zichtbare prestaties.
De eerste stap is een landelijk inkooploket waar alle opdrachten verplicht en doorzoekbaar verschijnen. Raming, beoordelingscriteria, ingediende biedingen, het volledige gunningsrapport, afspraken over meerwerk en elke tussenbetaling staan er in machinetaal online. Zo verdwijnt het duister uit de procedure en staat elke beslissing binnen zeven dagen in het publieke licht. Ondernemers krijgen gelijke toegang en burgers krijgen zicht op wie wat levert tegen welke prijs.
Daarna volgt het contract dat fraude uitsluit in plaats van achteraf te bestrijden, door een integriteitspact maakt omkoping tot directe ontbinding met terugbetaling. Betalen gebeurt alleen bij aantoonbare voortgang. Een onafhankelijke controleur verifieert mijlpalen met meetstaat, fotodossier en locatiegegevens en legt het spoor vast voor latere audits. Geld stroomt dus pas wanneer werk zichtbaar is op de grond. Een koppeling met een register van uiteindelijk belanghebbenden zorgt ervoor dat verborgen eigenaars of gelieerde besluitvormers niet meer door de mazen glippen. Zonder geverifieerde eigenaar geen gunning. Zo droogt de bron van belangenverstrengeling op nog voor de pen de handtekening zet.
Technologie doet de rest met een eenvoudige analyse van rode vlaggen. Systemen geven alarm bij éénbiederprocedures zonder heldere motivatie, bij herhaald meerwerk dat de twintig procent passeert, bij prijzen die ruim boven de markt uitvallen of bij een opvallende opeenstapeling van spoedbesluiten. Elk signaal krijgt binnen twee werkdagen een openbaar antwoord. Daardoor blijft niets hangen in geruchten en ziet iedereen welke uitzonderingen legitiem zijn en welke niet. Anonieme meldkanalen, wettelijke bescherming en desnoods een beloning zorgen daarvoor. Tegelijk komt er een nationale zwarte lijst voor personen en bedrijven met bewezen fraude die bij alle ministeries geldt. Sancties worden tijdig gepubliceerd zodat het geheugen van de staat langer is dan een projectcyclus.
In de eerste maand komt een noodrichtlijn die alle grotere contracten naar het digitale loket dwingt. In de tweede maand gaan modelcontract, integriteitspact en een uniforme betalingsladder live voor de hele overheid. In week elf is de UBO-koppeling operationeel waardoor gunning zonder geverifieerde eigenaar onmogelijk wordt. In week dertien staat een openbaar dashboard met projecten, budgetten, voortgang, betalingen en de log van rode vlaggen voor iedereen open. Functies worden strak gescheiden zodat de ontwerper niet beoordeelt en de betaler niet aftekent. Inkoopteams rouleren periodiek en overstappen naar leveranciers krijgt een afkoelperiode van minimaal een jaar. De top van de projectportefeuille krijgt elk kwartaal een onafhankelijke toets door rekendienst, rekenkamer of academische partners, zodat de thermometer niet van binnenuit wordt vastgehouden.
Deze aanpak werkt omdat transparantie de ruilwaarde van corruptie verlaagt en omdat mijlpalen met bewijs de stroom van geld koppelen aan tastbare output. Deze procedures geeft inzicht in eigendom, patroonherkenning en maakt vriendjespolitiek zichtbaar nog voor er schade is. En omdat bescherming voor melders samen met zichtbare sancties de prikkelstructuur blijvend verandert. Wie levert, wordt beloond. Wie rommelt, valt af. Zo ontstaat uitvoering die op eigen benen staat en vertrouwen wekt met systemen die doen wat ze beloven en met projecten die eindelijk op tijd, binnen budget en volgens afspraak het verschil maken.
