Gisteren hadden wij een tip voor de jaarrede gegeven vanuit de ondernemers pov, in het artikel https://kowchecking.com/het-bedrijfsleven-van-suriname-en-de-power-van-de-jaarrede/ en vandaag was het zover, de jaarrede.
De eerste jaarrede van president Jennifer Simons zette een samenhangende koers die vertrouwen wil terugwinnen, de financiën wil ordenen en tastbare verbeteringen in zorg, onderwijs en niet-mijnbouw wil versnellen. De president begon met de terug blik op de verkiezingsstrijd, daarna over natievorming, de belofte van begrotingsdiscipline zonder extra belastingdruk en een overheid die misbruik tegengaat met modern recht, digitale openheid en zichtbare resultaten; elke investering moet ook menselijk kapitaal versterken, zo luidde haar kernzin, en dat maakt de lijn economisch en sociaal geloofwaardig.
De president beschreef een erfenis van verzwakte instituten en wegslippende begrotingsruimte en koos vervolgens voor een sobere route waarbij realistische uitgaven, hogere inkomsten via betere inning en strikte kasbewaking de rentedruk van de komende jaren behapbaar moeten houden. Er komt geen generieke lastenverzwaring, achterstallige belastingplichtigen krijgen nog een afgebakend venster om schoon schip te maken en de nadruk verschuift naar de middelkant van de begroting, waar processen en controles extra opbrengst kunnen losmaken zonder de economie te verstikken. Dat financiële raamwerk wordt gekoppeld aan een breed programma voor rechtsstaat en veiligheid, met investeringen in rechtbanken, Openbaar Ministerie en digitale administraties, versterking van Constitutioneel Hof en Rekenkamer, klokkenluidersbescherming en een openbaar portaal voor aanbestedingen, subsidies en uitgaven dat realtime meeleest met de burger; tegelijk wordt wijkgerichte preventie opgevoerd en krijgt de bestrijding van drugs, cybercriminaliteit en grensdelicten meer materieel en meer intelligence.
De eerstelijnszorg en preventie worden structureel versterkt door elektronische dossiers, telezorg en e-recepten moeten het systeem sneller en betaalbaarder maken en het SZF wordt hervormd richting transparantie en risicodeling zodat premies en prestaties beter in balans komen. BGVS krijgt rugdekking voor een betrouwbaardere medicijnketen, geestelijke gezondheid en moeder en kindzorg worden opgetild, de regionale ziekenhuizen in Albina, Wanica en Atjoni worden gefaseerd opgeleverd en er komt een kader voor tijdelijke inzet van buitenlands zorgpersoneel zonder de lokale beroepsgroep te verdringen. In het onderwijs gaat het over orde en kwaliteit, het schooljaar start voortaan op een vaste datum, een nationale onderwijsconferentie levert de contouren op voor een moderne onderwijswet en betere bekostiging, schoolvoeding wordt doorgelicht en verbeterd en beroepsonderwijs groeit met sterke koppelingen naar olie en gas, landbouw, zorg en ICT; leraren krijgen permanente nascholing en een meerjarig beloningskader zodat het beroep aantrekkelijk blijft.
De economische versnelling moet vooral buiten mijnbouw worden verdiend, landbouw, bouw en toerisme krijgen prioriteit, de Suriname Toerisme Autoriteit wordt structureel gefinancierd met onder meer toeristenbelasting en de ambitie is om het aandeel van toerisme in de economie merkbaar te laten stijgen, goed voor duizenden banen en een bredere deviezenbasis. In olie en gas komt een modern local content kader met een nationaal opleid en certificeringsprogramma en regionale vakhubs in Nickerie, Commewijne en Brokopondo, inkomsten worden verankerd in een spaar en stabilisatiefonds met heldere regels en de verlaging van stroomkosten krijgt steun via gas naar land, zodat industrie en huishouden profiteren van betaalbare energie. In de goudsector gaat het stuur terug naar gezonde royalty’s en exportbijdragen en bij bauxiet is bulkexport ongewenst, lokale verwerking tot minstens aluinaarde is de norm. Luchtvaartveiligheid wordt met IDB steun opgewaardeerd, een gemoderniseerde burgerluchtvaartwet gaat naar het parlement, er komt een open benadering van luchtruim en betere regionale connectiviteit, en de overheid digitaliseert breed met aandacht voor cyberveiligheid, privacy en digitale inclusie zodat burgers en bedrijven zonder frictie meedoen.
Infrastructureel liggen de accenten op de Oost-Westverbinding en de ontsluiting van landbouwgebieden met transparante aanbestedingen en waar zinvol publiek private samenwerking. SWM verdubbelt de focus op productiecapaciteit, servicegebied en het terugdringen van lekverliezen en werkt aan laboratoriumaccreditatie, watertarieven worden rationeel herzien met gerichte ondersteuning voor kwetsbare groepen, netbeheer in de energie gaat in de versnelling en tarieftransparantie moet schokken voorkomen. In het milieudomein worden bosbeheer, biodiversiteit en handhaving versterkt, collectieve grondenrechten worden zonder uitstel geregeld, natuurbeschermingsregels gemoderniseerd en de energietoezichthouder krijgt opnieuw een zelfstandige status, terwijl carbon credits als lange termijnpoot worden ontwikkeld zonder de hoeksteen van fysieke bescherming uit het oog te verliezen. Als paraplu boven dit alles presenteerde de president natievorming als jaarlijks geborgd evenement in een Heritage Month die herkomst, herdenking en toekomst verbindt en tegelijk het land internationaal positioneert.
Tip van de ondernemers: Wil dit alles in de praktijk geschieden, dan zal de uitvoering ook door professionals gedaan moeten worden, anders is het niet haalbaar.
