In aanloop naar de NAVO-top (NAVOP) in Den Haag heeft het demissionaire kabinet aangekondigd dat Nederland zijn defensie-uitgaven wil optrekken naar 5 % van het bruto binnenlands product. Een historische sprong ten opzichte van de huidige 2 %, maar de oproep stuit op vragen: wie bepaalt hoe snel we die norm echt bereiken, en welk strategisch kader gaat eraan vooraf?
Internationaal klinkt steeds luider de wens om binnen vijf jaar de 5 % bijdrage te realiseren. “We hebben geen tijd voor tien jaar, zelfs niet voor zeven,” zei een hoge NAVO-vertegenwoordiger resoluut. Ook Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth benadrukte dat elk lidland zijn “schouder op de ploeg” moet zetten.
Toch ontbreekt het aan een helder plan. In de Tweede Kamer is deze week gedebatteerd over het voorstel, maar tot nu toe is de discussie vooral cijfers en percentages: van de huidige €22 miljard naar mogelijk ruim €55 miljard, evenveel als de jaarlijkse onderwijsbegroting. Waar dat extra geld naartoe moet, blijft voor mij onduidelijk. Van die 5 % moet volgens NAVO‐afspraken ten minste 3,5 % naar harde capaciteiten zoals wapentuig, vliegtuigen, schepen en een troepenbestand terwijl de resterende 1,5 % flexibel kan worden ingezet voor infrastructuur, cyberveiligheid of maatschappelijke weerbaarheid.
Ik adviseer dat Nederland eerst de morele en geopolitieke koers moet uitzetten, dus je gaat eerst taxeren welke type aanvallen verwacht je, cyberaanvallen of moet je eerst in drones investeren. En welke alliantie past bij Nederlandse belangen?” vraag ik me ook af. Overweeg ook of je mee wilt doen in NAVO-activiteiten, of kies je voor een onafhankelijke status zoals Oostenrijk? Zonder die fundamentele keuzes dreigt een defensiebegroting van 5 % louter een mooie babbel te blijven, zonder samenhangend beleid en zonder garanties dat de middelen effectief worden benut. Nederland moet eerst beleid uitwerken voordat zij toezeggingen doet over welk percentage dan ook.
Historische cijfers tonen dat Nederland zelfs tijdens de Koude Oorlog niet boven de 3 % kwam. De voorgestelde verhoging naar 5 % is daarmee ongekend. Wat me opvalt in de discussie is dat er weinig druk komt vanuit instituten om de NAVO-norm te halen; sancties bij nalatigheid ontbreken, wat lidstaten als Spanje reeds in het verleden deels hun eigen gang liet gaan.
Ook de politieke partijen waarschuwen dat deze 5% hogere lasten voor burgers en bedrijven zullen betekenen, terwijl de staatsschuld al toeneemt en de belastingdruk hoog is. Sommigen pleiten voor een kritische doorlichting van bestaande uitgaven, zoals het ambtenarenapparaat, in plaats van nieuwe miljarden uit de begroting te schrappen. Anderen doen een beroep op de kracht van diplomatie en “passivistische” initiatieven die volgens hen langdurig bijdragen aan stabiliteit, zonder dat er extra zware wapens nodig zijn.
De kernvraag blijft: willen we een defensie-apparaat dat alleen Nederland kan beschermen, of verkiezen we de collectieve NAVO-verdediging? En welke bedreigingen wegen echt zwaar, de klassieke tankdivisies of groeiende cyberaanvallen en drone strategieën? Pas nadat die strategische dialoog is gevoerd en beleid is uitgewerkt, kan een verantwoord defensiebudget worden vastgesteld. Zonder die koersvaste richting riskeert Nederland te investeren in ongericht materieel, zonder garantie op werkelijke versterking van de veiligheid. Uiteindelijk is 5 % van het BBP geen doel op zich, maar een middel en een middel zonder beleid is gedoomd te falen.
