Campagne retoriek schuift op naar harde wij-zijframes en sociale media versterken elke emotie. Toch laat onderzoek uit de politieke psychologie zien dat een eenvoudige mentale stap de temperatuur merkbaar kan verlagen. Wie een conflict leest of beluistert met een neutrale en afstandelijke bril ervaart minder negatieve gevoelens en wordt toleranter voor het andere kamp. Dat principe heet cognitieve herwaardering. Het werkt omdat feiten en context de dominante rol overnemen van verontwaardiging en framing.
De methode is getest in groepen die elkaar traditioneel met argwaan bekijken. Studenten kregen een tekst voorgeschoteld die negatieve emoties opriep. Een deel las de tekst doelbewust met een koele, objectieve blik en rapporteerde na afloop minder boosheid en meer bereidheid om democratische spelregels te respecteren. Minder emotie bleek de motor achter meer tolerantie. Die logica is rechtstreeks toepasbaar op de Surinaamse politiek waar inhoudelijke verschillen vaak vermomd raken als identiteitsstrijd.
In het parlement kan deze benadering beginnen bij de orde van behandeling. Fracties starten elk gevoelig agendapunt met een korte, gedeelde feitenbasis waarin cijfers bronnen en definities vooraf helder zijn. Voor het debat over grondbeleid of subsidies voor basisgoederen ligt er dan eerst een compacte feitenkaart met hoeveel percelen zijn uitgegeven hoeveel subsidies daadwerkelijk zijn uitbetaald en welke wetsteksten gelden. De voorzitter geeft sprekers de opdracht die feitenkaart te parafraseren voordat men eigen accenten aanbrengt. Het effect is dat het gesprek start op gemeenschappelijke grond en dat retoriek minder kans krijgt om de toon te zetten.
In de journalistiek kan dezelfde schakeling het verschil maken door interviews en panelgesprekken openen met een factbriefing van precies een minuut. Het publiek hoort eerst meetbare realiteit zoals koersontwikkeling van de SRD, prijzen van brandstof en de laatste auditbevindingen. Pas daarna volgt het meningsgedeelte. Radio en televisie kunnen bellers en gasten vragen een stelling in eigen woorden neutraal te herhalen zodat duidelijk is wat werkelijk gezegd is en waar interpretatie begint. Online platforms doen er goed aan infographics te bundelen die steeds naar dezelfde bronverwijzing terugkeren. Discussies blijven steviger overeind wanneer ze voortdurend aan een herkenbare ankerlijn van feiten hangen.
Ook partijen en activistische groepen profiteren van de koelere bril door woordvoerders te trainen eerst de kern van het standpunt van de tegenpartij correct samen te vatten en pas daarna hun repliek te geven. Door die volgorde ontstaat meer ruimte voor inhoud en neemt de neiging af om motieven te demoniseren. In het onderwijs kan communicatie educatie korte oefeningen introduceren waarin jongeren hetzelfde nieuwsbericht lezen met eerst een emotionele invalshoek en daarna een afstandelijke. De vergelijking maakt zichtbaar hoe snel framing het oordeel kleurt en hoe kalmte betere vragen oplevert.
Suriname is een jonge democratie die leunt op vertrouwen in instituties die zich ontwikkelen moeten. Digitale betalingen, diasporaoverboekingen en prijscompensatiebeleid vragen om voorspelbare besluitvorming. Minder emotie en meer gedeelde feiten dienen daarom niet alleen de toon van het debat maar ook de continuïteit van bestuur. Wanneer parlement media en maatschappij kiezen voor een vaste feitenroute aan het begin van elk controversieel onderwerp ontstaat een debat dat scherp blijft zonder te polariseren. Dit is de manier waarop we volwassen politiek kunnen voeren en waarin verschillen duidelijk worden en oplossingen haalbaar blijven.
Timothy Zuiverloon NeuroAD
