De nieuwsrubrieken worden gedomineerd door het oorlogsgeweld in Oekraïne en het voortdurende conflict rond Gaza, voltrekt zich in West-Afrika al jaren een stille tragedie die zelden breaking news haalt. Want in Nigeria worden christelijke gemeenschappen herhaaldelijk getroffen door bloedige aanvallen, met dorpen die ’s nachts worden overvallen, kerken die in brand opgaan en families die in paniek vluchten wanneer gewapende groepen huis voor huis door de straten trekken.
Mensenrechtenorganisaties en kerkleiders beschrijven een patroon dat inmiddels huiveringwekkend vertrouwd klinkt, aanvallen door jihadistische groeperingen zoals Boko Haram en afsplitsingen die opereren onder de vlag van de Islamitische Staat in West-Afrika. Maar ook door criminele bendes en gewapende milities die onder het mom van landconflicten systematisch christelijke dorpen uitroken, waarbij naast moord en ontvoering ook oogsten worden verwoest en boerderijen worden geconfisqueerd, zodat terugkeer vrijwel onmogelijk wordt.
Rapporteurs verwijzen naar jarenlang cumulatief geweld met tienduizenden doden en massaontvoeringen, terwijl dit jaar volgens een veelgeciteerde Nigeriaanse civiele organisatie duizenden nieuwe slachtoffers zijn gevallen en nog eens velen vermist zijn geraakt. De cijfers die door onafhankelijke journalisten slechts gedeeltelijk kunnen worden geverifieerd, maar die in dezelfde richting wijzen als meldingen van internationale waakhonden die Nigeria steevast bovenaan plaatsen wanneer het gaat om dodelijk geweld tegen christenen.
Achter deze statistieken schuilt een concreet strijdtoneel waar gelijklopende crises elkaar versterken, want de Sahel kampt met wapenstromen die sinds de val van regimes in de regio nauwelijks zijn opgedroogd. En de politie- en justitieketen is overbelast, de jeugdwerkloosheid voedt rekrutering door bendes, klimaatstress verschuift veerwegen en teeltgrenzen waardoor landbouwers en rondtrekkende veehouders vaker met elkaar botsen. Wanneer religieuze symboliek vervolgens als vergif door het debat loopt, verandert een landconflict in een identitaire oorlog die geen winnaars kent.
De beelden die via sociale media naar buiten sijpelen zijn even rauw als repetitief, kerken die tot puin herleiden, klokkentorens die instorten, catecheselokalen die verkolen. En toch zitten de banken de Zondag daarop weer vol, terwijl priesters, dominees en vrijwilligers de resten bijeenrapen en hulpgoederen verdelen, een weerbarstige veerkracht die de vraag oproept waarom deze verhalen zo zelden het journaal halen en wat er nodig is om bescherming niet alleen te beloven maar ook af te dwingen.
De reflex om dit uitsluitend te zien als een botsing tussen religies doet onrecht aan de werkelijkheid, want naast ideologisch gemotiveerde terreur spelen criminaliteit, landjepik, politieke manipulatie en falende rechtsorde een minstens zo grote rol, waardoor effectieve antwoorden breder moeten zijn dan militair optreden alleen. Juist moetende mensen investeren in vroege waarschuwing, snelle justitiële afhandeling, veilige terugkeer en herstel van bestaanszekerheid, zodat dorpen niet voor de tweede keer ten prooi vallen aan dezelfde daders.
Het verschijnsel beperkt zich bovendien niet tot Nigeria en evenmin tot een geloofsgemeenschap, want in de Democratische Republiek Congo zijn kerken aangevallen door gewapende groepen die dorpen met machetes te lijf gingen. En in westerse landen discussies over brandstichtingen bij gebedshuizen de vraag oproepen hoe je principiële vrijheid van godsdienst beschermt zonder het publieke debat te verkrampen, waaraan ten grondslag ligt dat elk heiligdom, of het nu een kerk, moskee of synagoge is, in wezen dezelfde kernwaarde draagt, namelijk het recht om veilig te kunnen samenkomen.
Wie deze problematiek wil beteugelen, ontkomt niet aan prozaïsche maatregelen die weinig glans hebben maar des te meer effect, regionale informatie-uitwisseling die nachtaanvallen snel zichtbaar maakt. De bescherming van getuigen zodat vervolging geen dode letter blijft, herstelprogramma’s die naast noodhulp ook juridische bijstand bieden bij landrechten, en bovenal consequente registratie van incidenten, want wat niet wordt geteld, wordt zelden opgelost.
Voor Suriname is dit geen ver-van-mijn-bed-verhaal, juist een kleine, religieus diverse samenleving kan lessen trekken uit elders gemaakte fouten, door interreligieuze platforms niet alleen ceremonieel te gebruiken maar als werktafel voor vroege de-escalatie. Ook door digitale monitoring van haatincidenten te koppelen aan snelle bemiddeling in wijken. En het strafrecht scherp te houden op misdrijven tegen gebedshuizen en geloofsgemeenschappen zodat daders niet wegkomen met symbolisch geweld dat de samenleving vergiftigt.
Media en onderwijs kunnen het verschil maken door systematisch aandacht te geven aan onderbelichte crisisgebieden en door leerlingen te leren feiten van frames te onderscheiden. Diaspora-gemeenschappen kunnen met familie in kwetsbare regio’s een brugfunctie vervullen voor betrouwbare informatie, medische steun en juridische vertegenwoordiging, en zo ontstaat langzaam een netwerk dat geweld niet alleen registreert maar ook ondermijnt.
Wie de slachtoffers in Nigeria een stem wil geven, hoeft geen loopgravenoorlog op sociale media te voeren, het helpt al wanneer we feiten consequent centraal zetten, solidariteit niet inwisselen voor selectieve verontwaardiging en gekozen leiders blijven aanspreken op bescherming van alle burgers, omdat vrijheid van godsdienst pas betekenis heeft wanneer die voor ieder geldt en overal, en omdat een samenleving die heiligdommen van anderen ongemoeid laat, daarmee ook haar eigen veiligheid bewaakt.
