De Europese muntunie draait op een rente en een beleid terwijl de economieën sterk verschillen. De combinatie van een land als Griekenland en een land als Finland in dezelfde munt vergroot spanning tussen noord en zuid. Wanneer groei en productiviteit uiteenlopen raken landen met zwakkere balansen sneller in een schuldencrisis en stokt de politieke bereidheid voor permanente overdrachten. In dat vacuüm stapte de centrale bank naar voren met massale opkopen en steeds lagere rentes. Dat werkte een tijd, maar instrumenten worden bot zodra je dicht bij nul uitkomt.
Negatieve rente heeft een onbedoeld effect doordat burgers en instellingen meer contant geld opnemen en zo de straf op sparen ontwijken. Voor beleidsmakers ontstaat dan de drang om cash te beperken en een digitale variant van centrale bankgeld te introduceren. Zo komt de discussie over een digitale euro op gang. In Europa bestaan twee ontwerpen. Een token op je pas of in je app dat lijkt op de oude chipknip en een inlogvariant die werkt via een digitaal paspoort. Het eerste kan snel, met limieten rond drie duizend digitale euro’s per persoon, maar wat je uitgeeft is dan minder zichtbaar voor de centrale bank. Het tweede vraagt een Europees inlogsysteem dat pas later gereed is en waarmee transacties en rentes gericht kunnen worden aangestuurd.
De vraag wat burgers ermee winnen blijft lastig, want betalen met telefoon en pin bestond al en de interne markt bouwt tegelijk aan instant betalingen onder de naam wero waarmee geld in seconden van rekening naar rekening gaat. Een digitale euro komt dus boven op bestaande oplossingen. Rapporten die hygiëne of milieu aanvoeren overtuigen weinig. De doorslaggevende reden in beleidstaal is monetaire transmissie. Met een digitaal paspoort kan een centrale bank sneller en dieper sturen wanneer een recessie om forse renteverlagingen vraagt. Precies daar wringt het democratische vraagstuk, want sturing vraagt identificatie en toegang tot data.
Tijdens de pandemie kwamen naast noodpakketten ook plannen voor digitale identiteiten van de plank. In Brussel en bij lidstaten werd gewerkt aan een Europese digitale identiteit en aan wetgeving voor data in de zorg. Critici waarschuwen dat Europese regels het nationale recht op medische vertrouwelijkheid kunnen doorbreken wanneer data als marktgoed worden gezien. De kern van het bezwaar is eenvoudig. Als medische of persoonlijke gegevens gemakkelijker tussen systemen stromen, groeit het risico op misbruik en bevoogding, zeker wanneer encryptie wordt uitgekleed of wanneer uitzonderingen voor crisisbestrijding permanent worden.
De financiering van het digitale Europa loopt voor een deel via gezamenlijke leningen. Het coronaherstelfonds leent honderden miljarden en kent terugbetalingen die doorlopen tot ver na 2027. Bij hogere marktrentes vallen lasten hoger uit dan gedacht. Voor lidstaten betekent dit dat de rekening langer blijft en dat er politieke keuzes komen over belastingen, uitgaven en prioriteiten. Ondertussen blijkt acceptatie van digitaal centrale bankgeld niet vanzelf. Op de Bahama’s werd gebruik zelfs met cadeaus nauwelijks op gang gebracht. Adoptie groeit alleen wanneer burgers het nut direct voelen en de waarborgen vertrouwen.
In een kleine, open economie als dat van ons geliefd Suriname telt alleen monetair en digitaal beleid dat tastbaar gemak oplevert voor burgers en bedrijven, en tegelijk de rechtsstaat versterkt. Als er ooit een digitale SRD of een nationale identiteitswallet in beeld komt, kies dan voor ontwerp principes die risico’s verkleinen. Beperk standaardlimieten en koppel offline gebruik aan strikte privacy. Houd token en inlog gescheiden zodat betalingen kunnen werken zonder centrale inkijk functie. Verankeren wettelijk dat medische en financiële data niet zonder uitdrukkelijke toestemming worden verhandeld en laat toezicht en audit onafhankelijk publiceren hoe systemen functioneren. Leg grote investeringen pas vast wanneer kosten, terugverdienpad en alternatieven naast elkaar zijn gezet en toets iedere stap op het effect voor koopkracht, concurrentie en vrijheid.
Technologie is geen doel op zich maar een middel, bepaal eerst welk probleem je wilt oplossen en begin klein met vrijwillige deelname. Schaal pas op wanneer resultaten en waarborgen aantoonbaar zijn, zodat het vertrouwen groter blijft dan de angst dat systemen tegen burgers worden gebruikt en modernisering meegroeit met de samenleving in plaats van eroverheen te denderen.
